Door: Paul Brenneker
| Publicatiedatum: SAMBUMBU Deel 1
Toponumen
Aardrijkskundige namen worden soms gegeven; in de regel ontstaan en groeien ze, zoals cactussen en kwi-bomen ontstaan en groeien. Wilt u de aardrijkskunde van Curaçao bestuderen, dan moet u er vooral op uittrekken, ver van de asfaltwegen af, en dan veel, heel veel praten met mensen, wier familie reeds sinds generaties in eenzelfde streek woont. Zij leren u de levende aardrijkskunde van het eiland. De officiële namen zijn te vinden in koopbrieven, kadasterarchieven en oude geschriften.
De straatnamen-commissie dateert niet van gisteren. Reeds op 15 oktober 1866 werd van overheidswege een commissie benoemd „Tot het opsporen van de namen der straten in het stadsdistrict”. De resultaten waren
povertjes. Op de Overzijde (Otrabanda) zijn er slechts vier ontdekt: Breedestraat, Roodeweg, Windstraat en Conscientiesteeg. ..De overige straten, stegen en gangen hebben geen officiële namen, maar worden door inlandse namen aangeduid.”
Wel jammer, dat men dus de „inlandse namen” negeerde. Namen die men van boven af decreteert, gaan er toch niet in. Naambordjes en plattegronden kunnen nooit de benaming verdringen, die bij de bevolking in de mond en in het hart ligt. Want deze zijn geworteld in lokale omstandig-r.eden en gebeurtenissen. Hanchi Santana blijft ten eeuwige dage Hanchi Santana, ook al worden er twintig bordjes opgehangen met Riouwsteeg.
De commissie van 1866 stelde voor de volgende namen te geven op Otrabanda: Molenstraat, Sebastopolstraat, Rifwater-straat, Schrijnwerkersstraat, Elleboogstraat, Gartagenastraat, Gasthuisstraat, Gravenstraat, Werfstraat, IJzerstraat, Bakkerstraat, Steilsteeg, Nannysteeg en Lange-straat.
Achter Groot Kwartier, bewesten Ronde Kiip, ligt het terrein Brievengat met gerestaureerd landhuis. Hoewel duidelijk Nederlands, is herkomst en betekenis van de naam allerminst duidelijk. In 1860 heette het „’t Brievengat” en in de volksmond hoor je Briefhat of Brihat. Ook op Bonaire, ten oosten van Antriol ligt een knoek, die oudtijds de naam Brihat droeg en als zodanig stond ingeschreven.
Eens is Brievengat een plantage van betekenis geweest. Het monumentale landhuis, met de resten van veel bijgebouwen, veestallen en koralen, wijzen erop. Curaçao’s oudste bewoonster tot voor een jaar of twee, drie, „Ma Chichi”, die de 105 haalde, werd gewoonlijk Chichi’ Baca genoemd, omdat zij zeer lange tijd de koeien van Brievengat heeft verzorgd. De plantage is vaak van eigenaar verwisseld. Als eerste eigenares noemt de overlevering Ana Katrijn. Ten noorden van het huis lagen de slavenhutjes, een apart dorpje. Ten westen van het landhuis lag het slavenkerkhof. Oude mensen kunnen er zich nog graven herinneren. Nu is noch van de hutten, noch van de graven iets meer te zien.
Maar Brievengat was reeds voordat de blanken en slaven kwamen, bewoond. Op het hoogste punt van de noordelijke bergrug liggen nog de povere resten van een indianen-uitkijkpost, nu nog Forti di Indjan geheten. Heel die rotspunt heet Peila-dó, wat het best met Uitkijk wordt vertaald. In het uiterste westen, Rancho Abao en Poster, woonden de indianen, op een lichte verhoging van het terrein, nog lang in de archieven Indiaanse Ranche genoemd. Deze indianennederzetting vormde later een reservaat tussen de andere bewoners, waartoe men niet licht toegang verkreeg. De zwarten waren bang voor de indianen.
Krakeel, of zoals de volksmond zegt Karké, is een merkwaardige gemeenschap. De naam moet zijn oorsprong vinden in een of andere ruzie, maar daaromtrent is niets meer bekend. Het is een vredelievend volkje en je wordt er allervriendelijkst ontvangen. De bewoners zijn allen afkomstig van San Pedro, waar ze vanwege te grote isolatie van zijn weggetrokken, naar de grote weg.
De eerste eigenaar van San Pedro was Jehender Pieters Kwiers, een man van grote gestalte, zoon van Holland, getrouwd met een zeer donkerkleurige vrouw, die echter sluik haar had. Van het landhuis zijn enkel enige …