Door: Paul Brenneker
| Publicatiedatum: SAMBUMBU Deel 1
Brua
Brua is een verzamelwoord voor toverij, bijgeloof, kwakzalverij, geestenleer, bangmakerij en oplichterij met geheimzinnigheid. Het woord bruha, mengen, verwarren, zal er niet vreemd aan zijn.
De brua wil de grenzen van het natuurlijke overschrijden, of tenminste dit suggereren. Daarom is het verwant aan godsdienst en religieuze praktijken. De godsdienst schakelt ook andere dan louter natuurlijke krachten in.
Brua komt over heel de wereld voor en in alle tijden. Het is een open vraag of het op deze eilanden weliger tiert dan elders. In kwantiteit zal er weinig verschil zijn. De verschijningsvorm is wel anders. Vreemdelingen worden door deze andere vormen getrokken en denken dan licht, dat het daarom frekwenter voorkomt dan in het land hunner geboorte.
Gemakkelijk wordt de brua ook aangewend als een reden tot discriminatie: Alleen de Antillen zouden dan vol brua zitten. Toch is er in wezen geen verschil, of men nu een boertje van Staphorst raadpleegt, een Palingboer, een Mevrouw van Dam, een Chan-du, of dat men een kruis op de achterkant van zijn huis schildert, omdat daar een boze geest langs komt.
Men weze zuinig met het etiket brua en make zich niet schuldig aan de elementair onlogische redeneringsmethode om te oordelen en te veroordelen voordat men weet waar het om gaat. Want bij lange na is de brua van deze eilanden geen duidelijke zaak. Ze is nog nooit serieus bestudeerd. Voorlopig kunnen we beter niet oordelen. Al meer dan eens is gebleken, dat iets wat als brua gedoodverfd stond, achteraf zo gek nog niet was. Wat vreemd is, is nog niet verkeerd.
Wat mij meer direct trekt in de brua, is de verschijningsvorm en de psyche die er achter steekt. Ze is een onderdeel van de folklore, waaruit men veel kan leren.
Men denkt dat brua een zeer omschreven bedoening is. En dat is maar half waar. Een bepaalde groep praktijken is algemeen bekend, doch daarenboven groeit in de brua een wirwar van opvattingen en praktijken, die door de beoefenaars zelf worden gefantaseerd en die het persoonlijke overwicht vergroten.
Het geheimzinnige waas waarmee de brua omgeven is, bestaat vooral voor de buitenstaander. Hij is met dat waas omgeven, niet zozeer de toverij. Men weet, dat de vreemdeling het afkeurt, of het ten hoogste interessant vindt als restant uit een primitieve tijd en dat hij zeker geen discreet zwijgen zal bewaren omtrent wat hij hoort en ziet. Bovendien zijn in het verleden veel beoefenaars van de brua, hacidó di brua, door de politie gepakt en als zwendelaar veroordeeld. En dit lang niet altijd tot tevredenheid van de bevolking. Adressen zijn er bij tientallen; wie aan depressie lijdt, tegenspoed ondervindt, door vijanden wordt tegengewerkt, of van een vreemde ziekte niet kan genezen, krijgt van alle kanten de raad deze of die hacidó di brua te consulteren. Iedereen kent ze, doch naar buiten weet men van niets.
Publiciteit brengt in deze zaak altijd meer narigheden dan voordeel. Men vertrouwt de toverkunstenaars, wil hun niets in de weg leggen; men vreest revanche.
Brua leeft meer in de stad en de omgeving van de stad dan op de knoek. Meer op Ban-dariba dan op Bandabao en meer op Bonaire en Aruba dan op Curaçao.
Er bestaat een lichte vorm van brua: geluksmiddelen, voortekens en amuletten.
Hieraan doet wel bijna iedereen zo min of meer. En het is de vraag of al deze praktijken volkomen onredelijk zijn, sommige hebben enige grond van bestaan.
Daarnaast bestaat de zware brua. Deze wordt intens beleefd. Ze is overheersend in iemands levenshouding en er is grof geld mee gemoeid. Honderd gulden en veel meer voor één …