Door: Paul Brenneker
| Publicatiedatum: SAMBUMBU Deel 5
Volkswijsheden
De meest bekende en meest geraadpleegde curioso van het verleden was ongetwijfeld Ma Ja Felipa van Seru Sjajo bij Barber. Een oude vrouw van Zjaro herinnert zich nog bij haar in behandeling te zijn geweest.
‘Toen ik 13 jaar oud was moest ik mijn eerste communie doen, maar ik had een lelijke wond aan mijn been, een soort gezwel. Lang had ik verzwegen hoe ik er aan kwam; ik had er een steen tegen aan gekregen. Ik moest met mijn moeder naar Bandabao, naar Ma Ja Felipa, een lange reis, per ezel en te voet.
Ma Ja beklopte eerst het gezwel, wreef toen de plek met rum in, deed rum in een gobi, stak dat aan en zette die op de zere plek. Het deed niet erg pijn. Ze haalde de kalbas eraf en maakte inkervingen op de zere plek. Toen zette ze een tweede kop, en tikte er met haar vingers op. Toen ze deze tweede eraf haalde, kwam al het vuile bloed eruit. Ze waste de plaats met kruiden, en ik was genezen. Geld nam ze niet aan. We gaven haar wat eieren of vruchten of andere etenswaar.’
Op Aruba was Buchi Dafu Maduro een beroemd curioso. Hij zette gebroken armen en benen. Zeis een man die in het ziekenhuis was geholpen voor een beenbreuk en thuis gekomen gebrekkig bleef, ging naar hem toe. Hij brak het been opnieuw, spalkte het en na zes weken liep de zieke weer. Ook woonde er op Aruba een die de naam droeg van Luango.
Een curioso van naam op Bandariba was Ma Sani, een vrouw die 112 jaar is geworden. Ze was groot van lichaam, maar liep op zijn laatst geheel voorover en gebruikte twee stokken. Zij maakte school, gaf opdrachten en controleerde andere curioso’s, e ta baas di curioso. Ze liet veel geneeswijzen opschrijven. Vraag: waar zijn deze geschriften gebleven?
De meest bekende van Bandariba: Buchi Sesá stond onder goede vrienden bekend als On Jein.
Om BUIKLOOP te stoppen kent men verschillende kruiden: een thee trekken van blaadjes van katuna samen met die van pam di djabel; van dit laatste kruid kun je ook een afkooksel van de wortels drinken. Een thee van basora pretu blaadjes. Voor kinderen gebruikt men jerba di lechi. Gewoon kwast van lamoentjes stopt ook. Van een grote banaan moet je eerst de zaadstreng wegsnijden, dan bakken en eten. Jerba di hole hudiu heeft ook een stoppende kracht.
Tegen een KOU IN HET LIJF drinkt men vooral afkooksel van kruidenblaadjes. Hiervoor worden gebruikt: jerba di seru, cabuja di indjan samen met maishi grandi shimaron, jerba di ia, kalbas di core dbao, lenga di chuchubi of prikichi, lumbra blancu, dat ook steenhout heet (niet te sterk want het is gemeen goed), marí di palu, jerba di pataka, jerba di sali, seldu, Shi Maria is vooral voor mannen die een put graven en kou krijgen.
Jerba di trompet is vooral voor hoogzwangere vrouwen; tabacu di piscadó, maar dit mag je niet ’s avonds drinken, en als je het hebt genomen niet in de avond naar buiten gaan; wandu helpt ook en je kunt je er ook mee baden. De bladeren van katuna di seda bind je op voeten waarin kou is getrokken. Voor mannen bestaat een zeer welkom remedie: stukjes halfrijp bacoba laten trekken op bols, en dat drinken.
Sommige mensen lijden veel van WIND EN GASSEN in het lijf. Er bestaan verschillende plantaardige geneesmiddelen voor: de bladeren van jerba stinki met wat slaolie ingewreven op de maag binden. Of van fantasiablaadjes een brij maken met wat slaolie en notemuskaat …